door Adinda Cocquyt — 21/07/2021

De digitale wereld waarin we leven evolueert razendsnel. Toch is schermgebruik via smartphone een relatief nieuw fenomeen. We moeten er als ouders en zorgfiguren mee over waken dat het - overmatig - gebruik van schermen en sociale media geen verslaving wordt.

Als je je zorgen maakt over het scherm- en/of socialemediagebruik van je kind dan raad ik aan om - eerder vroeger dan later - hulp in te schakelen. Dat kan gaan van een gesprek bij de huisarts tot een vriend of familielid in vertrouwen nemen, tot contact opnemen met jeugdwelzijnswerk, zelf op zoek gaan naar degelijke en behapbare informatie op de interwebs of een hulpvraag stellen aan een community waarin jij je veilig voelt.
Spreek eerlijk, deel je bezorgdheden en voel vooral dat je hierin niet alleen staat.

Het gesprek aangaan, de dialoog openhouden, connectie maken of herstellen, met jezelf en met je kind, is noodzakelijk.
Je eigen (scherm)gedrag durven in vraag stellen en indien nodig ook aanpassen kan heel bemoedigend zijn voor je kind.

4 stappen voor effectieve communicatie

Dat is communicatie die eerlijk, informatief, open en niet-veroordelend is.

Je kan je kind niet doen stoppen in het experimenteren met schermtijd, en zelfs niet in het misbruik maken ervan (wat kan leiden tot verslaving) als dat is wat ze beslissen om te doen. Wat je wel kan doen is:

• gebruik maken van emotionele eerlijkheid: spreek je bezorgdheid uit a.d.h.v. de principes van geweldloze communicatie. Spreek met ik-boodschappen en pas deze 4 stappen toe:

  • waarneming (zo specifiek en feitelijk mogelijk, alsof je als wetenschapper op een objectieve manier data bekijkt):
    “Ik merk dat je de voorbije x dagen x uur op je telefoon hebt gespendeerd en ik heb je niets creatiefs meer zien doen.” of “Ik merk dat je humeur verandert nadat je op IG/TikTok/FB hebt gezeten.”

  • gevoel: Ik voel mij bezorgd en ook wat machteloos, want ik weet niet goed waar dit toe leidt.

  • behoefte: “Ik heb het nodig om te weten hoe jij hierover denkt en hoe jij je eigen schermtijd ervaart.

  • verzoek: Zie je het zitten om het er eens over te hebben? Wanneer past het jou?”

• Duidelijke en accurate informatie rond het thema samen opzoeken en bekijken.

• Open communicatie mogelijk maken door je kinderen te laten weten dat jouw liefde voor hen onvoorwaardelijk is.

• Niet-veroordelend zijn door een relatie te creëren waarin je kinderen zich veilig voelen om met jou te spreken en jouw mening te horen over hun keuzes, zodat voortdurende dialoog en groei mogelijk blijft.
  Als je je kinderen benadert zonder oordeel - dus los van ‘goed’ of ‘fout’ - en zonder gepreek en gedreig, weten ze dat jij er altijd zal zijn wanneer ze in een situatie komen van misbruik (en dreigende verslaving) van schermtijd / alcohol / drugs etc.
  Dat weten is zeer zelfversterkend voor zowel jezelf als je kinderen.
  Uiteraard speelt het aangeven van je eigen grenzen hierin een ongelooflijk belangrijke rol.
  

1. ‘Eerlijk’ betekent: zeggen zoals het is. Als je een gevoel of een overtuiging hebt is het belangrijk om het te delen als jouw mening en niet als de enige manier om naar de dingen te kijken.
   Praat dus eerlijk over je eigen ervaringen met schermtijd of met andere worstelingen (suiker, alcohol, drugs, kleren kopen etc). Sommige ouders vinden het lastig om over hun eigen problemen te praten omdat ze denken dat hun kinderen een slecht beeld van hen zouden krijgen of dat ze hun kinderen net aanzetten tot probleemgebruik. Integendeel.
   Emotionele eerlijkheid opent deuren naar een open communicatie. Kinderen hoeven zich geen zorgen te maken of te proberen hun imperfecties weg te stoppen als ze weten dat hun ouders ‘echte mensen’ zijn die ook worstelen met allerlei zaken en hun eigen aandeel in fouten hebben.

2. Informatief betekent dat de informatie die je deelt accuraat is en dus niet enkel jouw mening.
   Zoek op internet naar goede bronnen. Je zal heel veel verschillende meningen en standpunten vinden.
   Dat is interessant om kritisch denken te bevorderen.
   Voor schermgebruik en de effecten ervan kan ik deze aanraden:

   - https://www.apestaartjaren.be/

   - https://mediawijs.be/medianestcijfers2021

   - https://www.medianest.be/hebben-sociale-media-een-invloed-op-het-zelfbeeld-van-mijn-kind

   - https://gamechangers.be/artikels/

   - https://www.watwat.be/sociale-media

   - https://www.watwat.be/zoeken#query=verslaafd%20aan%20social%20media

   - https://www.watwat.be/vervelen/zit-ik-te-veel-achter-het-scherm

   - https://www.noknok.be/links

   - 5 ways social media are changing your brain right now

   - How is your phone changing you?

   Zeggen aan je kinderen dat ze bij overmatig schermgebruik sowieso verslaafd zullen raken (of andere dreigementen uiten) is een perfecte manier om je geloofwaardigheid te verliezen.

   De eerste keren dat kinderen overmatig scherm gebruiken en er zelf geen schade van ondervinden zouden ze kunnen beslissen dat hun ouders niet weten waarover ze praten en dat ze keihard overdrijven.
   Sommige kinderen voelen de nood om te ‘bewijzen’ dat hun ouders stom zijn of het helemaal verkeerd zien.

   Angst aanpraten kan misschien op korte termijn helpen als ze heel jong zijn maar heeft een tegenovergesteld effect als ze tiener worden.
   Wanneer kinderen accurate info krijgen - of nog beter: zelf zoeken - helpt dit hen na te denken over hun keuzes en de mogelijke gevolgen van die keuzes.
   Samen op zoek gaan werkt bemoedigend omdat het dan niet enkel ‘van jou’ komt.

3. Open communicatie gaat over het uitnodigen tot respectvolle discussie i.p.v. het uit de weg te gaan.
   Mensen voelen zich doorgaans comfortabeler om te praten als de ander niet controlerend of kritisch uit de hoek komt.
   Dat is bij kinderen en tieners niet anders.
   Het voelt veiliger om te praten met mensen die aandacht hebben voor wat anderen vinden, ook als ze er niet hetzelfde over denken. Ze voelen zich vrij om hun mening te vertellen zonder vrees voor conformiteitsverwachtingen.

4. Niet-veroordelend betekent dat we niet denken in termen van ‘goed’ of ‘fout’.
   Niets smoort communicatie zo in de kiem als praten met iemand die altijd zijn gelijk wil halen.
   Wie houdt ervan om het indirecte label ‘onnozel’, ‘stom’ of ‘verkeerd bezig’ te krijgen?
   Niemand.
   Neem de gedachten en gevoelens van je kind dan ook serieus.

   Vragen waarom je kind zoveel tijd spendeert aan social media of gaming is eerder nutteloos.
   Je kind weet het vaak zelf niet.
   Niet kunnen stoppen met gaming of hersenloos scrollen op social media is een reactie van ons zenuwstelsel en wordt veelal onbewust gestuurd door dieperliggende noden die je dus o.a. via overmatig gebruik / misbruik probeert in te vullen.
   Social media en games triggeren ook de afgifte van het feel good-hormoon dopamine en houden de nood aan directe behoeftebevrediging op die manier in stand.

   Nieuwsgierigheidsvragen stellen helpt om je veroordelende neigingen in te tomen en vervolgens écht te luisteren om te horen wat je kind denkt i.p.v. te reageren.
   bv. Wat vind jij nu echt van al die foto’s en filmpjes van influencers?
   Hoe zorg je ervoor dat je je zelfbeeld niet alleen laat afhangen van social media?
   Wat helpt jou om …?
   Welke positieve eigenschappen heeft … volgens jou?
   Welke zijn negatief?
   Hoe denk jij dat verslaving werkt? etc.

Een verslaving is vaak een uiting van een behoefte die niet ingevuld is.
Het kan helpen om samen met je kind uit te zoeken wat de verslaving bereikt voor je kind, waar hij/zij dit voor nodig heeft en welke kleine stap hij/zij ter vervanging kan gaan doen.

Samen je gevoel hierover uitspreken (geef ze de gepaste woorden), afspraken maken rond schermgebruik (geen rigide regels opleggen), wekelijks gezinsoverleg houden om te evalueren en bij te sturen, bewust zijn van je eigen gedrag en je eigen gevoelens en behoeften etc. zijn alleszins strategieën die heel bemoedigend zijn.

Uiteraard zijn dit geen simpele quick fixes, want het is een proces met veel trial & error dat veel toewijding, geduld en doorzettingsvermogen vraagt, van je kind én van jou.
Met passende coaching en de intentie om hier samen oplossingen voor te vinden kom je zeker een heel eind ver.
Als je niet weet bij wie je eerst moet aankloppen, ga alvast bij de huisarts langs.

Ik wens jou en je kind(eren) veel moed om hierin elk je weg te vinden zodat iedereen in het gezin zich min of meer gehoord, gezien en begrepen voelt.

Vertrouw maar op het proces.
Dat van jezelf en van je kind.

📷 foto: Unsplashed
📄 tekst: Adinda Cocquyt, gebaseerd op de waarden en principes van Positive Discipline en van respectvol, verbindend en onvoorwaardelijk opvoeden.
💌 nieuwsbrief ontvangen? Klik hier.
👍🏻 Geef mijn FB-pagina De volgende 1000 dagen een duimpje!
🤗 Zeer welgekomen in mijn besloten FB-groep Ouderschouders.