Eerste hulp bij kinderboosheid.
door Adinda Cocquyt — 11.02.2021
Emoties …
Ha, we kennen ze allemaal. Soms weten we hoe we ermee moeten omgaan.
En soms ook helemaal niet.
Vooral bij de emoties die lastig en moeilijk aanvoelen hebben we al eens de neiging om ze te ontkennen, weg te duwen en/of te minimaliseren. We doen dat veelal omdat we zelf nooit geleerd hebben om die gevoelens een plek te geven, om er op een geïntegreerde manier mee om te gaan.
Volgens Dan Siegel en Tina Bryson kan het systematisch ontkennen van lastige emoties van je kind(eren) leiden tot emotioneel afwijzend ouderschap.
Een paar voorbeelden:
* ontkennen/minimaliseren — “‘t Is niets.” “Maar dat doet geen pijn.” “Dat is toch niets om je zorgen over te maken.”
* kritiek geven/belachelijk maken — “Allez, moet jij daar nu zoveel spel van maken?” “Je bent nu toch groot genoeg om …”
* afstand nemen — “Ik wil je pas weer zien als je weer normaal kunt doen.”
* wegduwen — “En nu is het genoeg. Stop met wenen.”
In plaats van ongewenst gedrag - dat samengaat met een waaier aan lastige gevoelens binnen in het kind - de kop in te drukken is het heel leerrijk om je kind vaardigheden te leren die welzijn en veerkracht brengen.
Maar hoe kan je op een bemoedigende manier de emoties van je kind laten zijn zonder dat je kind met zijn gedrag ‘ergens mee wegkomt’?
Als je je kind wil bemoedigen ga je uit van het idee dat je je kind wil helpen om het beter te doen, niet dat je het wil laten boeten.
Hoe reageer je dan op de boosheid van je kind?
Er bestaat geen Dit-werkt-altijd!-handleiding.
Bummer, I know.
Veel hangt af van je kind, zijn leeftijd, andere gedragingen en gewoontes, jouw eigen gevoel en gedrag op dat moment en de situatie zelf.
Met deze 5 tips raak je beslist al een eind weg.
Je kan ze gebruiken als leidraad voor leermomenten.
Dat betekent niet dat je je kind disciplineert in de zin dat je haar/hem straft om het te laten boeten voor wat het gedaan heeft, maar dat je het moment aangrijpt als leerkans om het de volgende keer beter te doen.
Weg van schuld, schaamte en pijn.
Zodat je kind op die manier zelfdiscipline leert.
Weet en begrijp dat reactief gedrag een stressrespons is, zowel bij je kind als bij jou (als jij bv. uitvliegt, je kind een vlammende preek geeft, je kind heel streng toespreken …), en dat dit geen ideaal moment is om iets te leren.
In het kort:
- Heb de intentie om zelf kalm te blijven. Adem goed in en uit.
Het is niet helpend om zelf in ‘reactie-modus’ te gaan (wanneer je helemaal door emoties bent overmand).
- Láát je kind vooral haar/zijn boosheid uiten. Laat het kwaad zijn. Zorg er eerst voor dat het veilig is. Geef met enkele woorden vriendelijk en kordaat erkenning voor haar/zijn gevoel.
- Als iedereen kalmer is: ga in op het gevoel van je kind door het te erkennen.
- Ga in op het vertoonde gedrag door het kind te laten vertellen.
- Bouw dan een oplossingsgerichte strategie of andere optie in voor de volgende keer.
- Move on: Een kind weet heus wel wanneer het iets fouts heeft gedaan.
Het is niet nodig om daar nog een hoop verwijten, beschuldigingen en Ik-heb-het-u-nog-zo-gezegd!-uitspraken bovenop te gooien.
In het lang:
WACHT. MET. REAGEREN.
Leer jezelf aan om niet meteen in gesprek te willen gaan met een boos kind.
Dat heeft geen zin.
Door de heftige emotie kan je je kind simpelweg niet bereiken en de boodschap gaat verloren.
Of erger nog: het zorgt voor olie op het vuur.
Beginnen praten / preken / uitleg geven / vragen wat er aan de hand is als je kind midden in een boosheidsvlaag zit, werkt niet.
En al zeker niet in een woede-uitbarsting.
Stel het jezelf gewoon eens voor: je bent ontzettend kwaad, misschien zelfs woest.
Zou jij het aangenaam vinden mocht iemand naast je komen staan die je met een zoetgevooisde stem toespreekt:
“Maar schatteke toch, wat is dat nu met jou? Wat is er gebeurd? Is het omdat …? Of heb je …? Je moet er nu ook niet van verschieten dat … als jij … Je moet daar nu toch niet zo kwaad voor zijn.”
Aaaargh. Dat is toch verschrikkelijk?
Bedenk eens. Wat heb jij nodig op zo’n moment?
Moet je je kind en haar/zijn boosheid dan gewoon negeren?
Neen. Helemaal niet, zelfs.
Een kind kan door zijn hevige emoties heen wel de veilige en liefdevolle aanwezigheid van haar/zijn steunfiguur voelen.
Jouw taak is op dat moment om je kind te laten weten dat het oké is, ook met haar/zijn heftige gevoelens.
#1 Erken de emoties tijdens de vlaag en zwijg daarna.
— Als de situatie niet veilig is omdat je kind met spullen begint te gooien of zus/broer/jou pijn doet, leg je hand op je kind haar/zijn arm (waardoor je aangeeft dat het moet stoppen met gooien/pijn doen) en spreek empathisch en kordaat, zonder beschuldiging of minachting. Kort en krachtig.
Ik zie dat je erg boos bent en ik wil niet dat iemand zich pijn doet.
Ik hou van jou en ik wil dat iedereen veilig is. Daarom haal ik je kleine zus/broer even weg. Ik kom zo bij jou terug.
Je bent boos en dat is oké. Gooien met spullen is niet oké.
Je bent erg overstuur en ik zie dat je dat wil tonen. Ga op kussens slaan of op je matras kloppen.
Ik zie dat je heftige gevoelens hebt. Dat is oké. Ik heb dat ook soms.
— Als er geen tijd/energie is van jouw kant of je dreigt zelf uit je dak te gaan:
Ik merk dat er zoveel gebeurt nu en dat iedereen vragen aan mij stelt: ik heb nu geen tijd om naar je te luisteren, maar ik wil graag vanavond met je verder praten, want ik vind dit belangrijk.
Ik merk dat ik zelf boos ga worden. Ik wil niet roepen op jou, dus ik ga even naar mijn rustplek. Als ik weer kalm ben, kom ik bij je.
#2 Geef je kind even de ruimte en probeer actief te luisteren.
Boosheid is een secundaire emotie.
Dat betekent dat er heel wat andere lastige gevoelens achter kunnen schuilgaan: teleurgesteld, bang, verdrietig, gekwetst …
M.a.w.: het is makkelijker om boos te zijn dan een gevoel van afwijzing of gekwetst zijn te ervaren.
Soms is het erkennen van de boosheid al genoeg voor een kind.
Wacht daarna een paar seconden.
Probeer niet om de boel op te lossen.
Wat je eventueel kan doen is proberen de behoefte achter de emotie te achterhalen.
Dat doe je door actief luisteren: je herhaalt wat je kind zegt en je doet een poging om de achterliggende behoefte te vatten.
Zo voelt het kind zich begrepen.
Kind: ”Ik ben boos!”
Jij: “Je bent boos.”
Laat wat stilte en ruimte voor het kind.
Als het niet zelf begint te vertellen kan je een vraag stellen:
Ben je boos omdat je ook graag met die stiften wilde kleuren?
Ben je teleurgesteld omdat je liever nog wat zou spelen/lezen/verder kijken/verder doen?
Ben je boos omdat je graag nog een verhaaltje wil horen?
Ben je teleurgesteld omdat je eigenlijk graag nog wat tijd met mij doorbrengt?
Ben je boos omdat je zelf had willen kiezen hoe lang je op de tablet mocht?
Ben je bang dat er weer een beestje in je oor kruipt?
Ben je bang dat je die taken niet op tijd af krijgt?
Ben je bang dat het niet zal lukken?
Ben je verdrietig omdat het zo lang duurt eer je je vrienden mag terugzien?
De erkenning van de behoefte naar gezien worden is soms al genoeg om te rustig te worden.
#3 Stel een actie voor om te kalmeren als het kind nog niet rustig is.
Bespreek de opties van tevoren. (zie punt 5)
Doe dit op een begripvolle, empathische manier zonder beschuldiging of minachting.
Wil je graag dat ik je troost of dat ik je help naar een oplossing te zoeken?
Wil je graag een knuffel? (of bij kleine kindjes: je tut, doek, doudou, knuffelbeer)
Wil je graag even naar je rustplekje gaan? (positieve time-out/cooldownplek > bij voorkeur samen maken en inrichten. Toon je kind jouw rustplek, ook al is dat het toilet. Inspiratie: klik hier.)
Wil je graag je boosheid eruit laten door te kloppen op een kussen / trampoline te springen / een toertje te lopen / op de boksbal te slaan / met sponsballen tegen de muur te gooien ... ?
Wil je graag dat ik je even alleen laat?
#4 Kom terug op wat er gebeurde als jij en je kind gekalmeerd zijn.
Op het moment van hevige emoties is het onmogelijk om rationeel of redelijk te zijn.
Dat is geen kwestie van niet willen, maar van niet kunnen.
Niemand kan dat, ook een volwassene niet.
Dat komt omdat de hersenstam met de stressresponsen (de vecht/vluchtreacties van het reptielenbrein) en het limbisch systeem (emoties/beelden/ervaringen) niet meer geconnecteerd zijn met de prefrontale cortex - het denkend deel van ons brein.
Het heeft dus totaal geen zin om tijdens hevige emoties een uitleg te willen doen of een preek te geven, laat staan van je kind te verwachten dat het ‘eens goed nadenkt over wat het gedaan heeft’, want je kind kán op dat moment simpelweg niet nadenken, rationeel of redelijk zijn of de gevolgen van zijn/haar acties inschatten.
Vanuit breinwetenschappelijk oogpunt is dat niet mogelijk.
En zeker bij jonge kinderen tot 6-7 jaar is het helemaal te gek om te verwachten dat ze dat kunnen.
Uitspraken als “Ik heb je dat nochtans al zoveel keer gezegd!” of “Je weet toch dat je niet zomaar op straat mag?!” of “Pijn doen, dat mag niet!” - zijn voor kinderen onder de 7 jaar volkomen betekenisloos.
Zij hebben weinig of geen conservatievermogen, wat wil zeggen dat ze begrippen als korter, langer, meer, minder enz. niet begrijpen. Dat betekent ook dat ze oorzaak en gevolg nog niet kunnen koppelen, geen verbanden kunnen leggen, weinig of geen benul hebben van abstracte concepten als ‘delen’, ‘neen’, ‘stop’.
Waar je kind doorgaans wél op reageert is jouw houding en toon: het is de angst die hen tegenhoudt om actie te ondernemen.
Dat wil niet zeggen dat ze daarom begrijpen waarom precies ze iets wel of niet mogen doen.
Pas als iedereen kalm is - jij ook - kan je het er op een rustige manier met je kind nog eens over hebben.
Zo kan je kind laten ervaren dat alle emoties oké zijn, dat we allemaal leren om ermee om te gaan, dat je graag luistert naar wat er in je kind omgaat.
Dit is het moment om je kind te helpen nadenken over de gevolgen van zijn acties (met spullen gooien en daardoor iets kapot maken en/of iemand anders van het gezin pijn doen).
Hou het kort, maak er geen ellenlange nabespreking van.
Ga zeker niet preken of ervoor zorgen ‘dat ze het heel goed verstaan hebben en hun lesje geleerd!’
Spreek vanuit empathie en vanuit de intentie dat je je kind wil helpen om het later beter te doen.
Accepteer het als je kind er liever niets meer over kwijt wil.
Zeg dan wat jij te zeggen hebt en klaar.
Wil je graag een tekening maken over wat je zo boos maakt? (jonger kind)
Kan je me in woorden vertellen wat er jou zo boos/bang/verdrietig maakte? (ouder kind)
Wat denk jij dat er nu gebeurd is?
Wat kan je nu doen om de situatie te veranderen?
Hoe kunnen we dit samen oplossen zodat het voor iedereen oké is?
Wat kan je de volgende keer doen als je je erg boos voelt?
#5. Op een moment dat iedereen goedgezind en relaxed is: maak plannen en afspraken voor wat jullie beiden kunnen doen als iemand zijn geduld verliest en boos wordt.
Lijst een aantal mogelijke kalmeringsstrategieën op.
diep in- en uitademen
eventjes weggaan van de situatie (met nadruk op het feit dat je eerst wil kalmeren, niet dat je je kind wil alleen laten)
een toertje gaan lopen
tot 10 tellen in je hoofd (om zo de connectie tussen rationeel en emotioneel brein te behouden)
maak een keuzewiel met opties waaruit het kind kan kiezen op het moment dat het deksel van de pot dreigt te gaan.
naar een liedje luisteren
naar cooldown-plek gaan
naar glitterbokaal kijken
boekje lezen
koptelefoon op en eventjes afzonderen
trampoline springen
fysieke uitingen van boosheid: op boksbal, kussens of matras slaan, met sponsballen gooien
…
Spreek af met je kind welke je gaat uitproberen.
Niet met opzet
Weet dat een kind met zijn gedrag nooit de bedoeling heeft om jou te kwetsen of pijn te doen.
Nooit.
Ook al lijkt dat soms wel zo.
Een kind communiceert via zijn gedrag.
Volgens Alfred Adler is een kind dat zich misdraagt een ontmoedigd kind.
Het kind probeert - onbewust! - om zijn/haar behoefte om erbij te horen en van belang te zijn te vervullen door dat op een compleet ‘verkeerde’ manier te doen.
En wij als volwassenen interpreteren dat bijgevolg als ambetant, tegendraads gedrag als een negatieve manier om aandacht te krijgen of om zich te laten gelden.
Met zijn onbedoelde vervelende gedrag bereikt het kind net vaak het tegenovergestelde effect.
De verkeerde doelen van gedrag uit het Positive Discipline-gedachtegoed zijn hier helemaal op toegespitst.
(Een e-norme aanrader!)
Het is van belang dat kinderen leren om hun emoties te reguleren.
Jonge kinderen leren dat het beste via coregulatie door de aanwezigheid van een veilige en kalme volwassene in hun buurt, die hen niet met verwijten, beschuldigingen of onredelijke en beschamende uitspraken nog meer ontmoedigt.
Coregulatie heeft een positief effect op hun eigen zenuwstelsel en zorgt ervoor dat ze uiteindelijk in staat zijn om aan zelfregulatie te doen: hun emoties leren kennen, ze op een gepaste manier leren ontladen en ermee omgaan.
De kalmte die we bij onze kinderen willen zien zélf leren tonen neemt misschien een heel leven in beslag.
Maar dat is oké. Want elke poging telt.
Een oefening
Een goede oefening om te beseffen dat je kind op een moment van boosheid/woede geen preek of straf nodig heeft is de volgende.
- Wat heb ík nodig hebt als ik zelf boos (verdrietig, bang, teleurgesteld, gekwetst …) ben?
- Wat kan mij helpen om die emotie te kunnen en mogen beleven?
- Wat moet iemand in mijn buurt zeggen of doen als ik echt kwaad (verdrietig, bang, teleurgesteld, gekwetst …) ben?
Trek dat dan door naar je kind, ook in het heetst van de strijd.
Als jij met je kalme aanwezigheid je kind een gevoel van veiligheid en houvast kunt bieden is je kind op dat moment belangrijke emotionele vaardigheden aan het leren die de basis vormen voor zelfvertrouwen en veerkracht.
Met 1 keer te proberen zijn we iets nog niet meester.
Neem dus de tijd om te oefenen en wees mild voor jezelf als het niet meteen lukt.
Zeker als dit een manier van werken is die je nog nooit eerder hebt geprobeerd of zelf hebt ervaren.
❤️+🧠=⚖️
#samenbouwenaaneenemotioneelgezondewereld
📷 foto: Unsplashed
📄 tekst: Adinda Cocquyt
💌 nieuwsbrief ontvangen? Klik hier.
🤗 Zeer welgekomen in mijn besloten FB-groep Ouderschouders.