Hoe reageer je op heftige gevoelens van je kind?

5 mrt

door Adinda Cocquyt - 05.03.2021

Kinderen zijn bijzonder emotionele wezens.

En het zijn bijzondere wezens tout court.

Ze voelen hard, ze staan helemaal open voor allerlei indrukken en ervaringen en leven compleet in het nu.
Doorheen de dag komt een zondvloed aan indrukken op hen af; ze proberen daarmee om te gaan op hun eigen manier.

En ze leren daarbij van jou.
Soms is het nodig om die prikkels te ontladen: dat uit zich dan in vervelend gedrag als hangerig zijn, ruzie maken, zagen en mokken, zich volledig terugtrekken of ook in driftbuien of woede-uitbarstingen.

Wanneer gebeurt dat het vaakst?
Als ze thuis komen van school of na een activiteit met veel mensen of indrukken.

Waarom gebeurt dat dan zo vaak thuis?
Omdat jij hun veilige haven bent.
Omdat ze weten en voelen dat jouw liefde voor hen onuitputtelijk is.

Omgaan met de heftige gevoelens van onze kinderen kan best vermoeiend zijn.

Het is in deze tijd niet makkelijk om ouder te zijn. Er wordt van alles van ons verwacht, we leven in een hels tempo, we worden overspoeld met informatie, (waarvan we eerst nog moeten uitzoeken of het wel écht is), we klikken en tikken dat het een lieve lust is, we moeten (moeten?) 24/7 bereikbaar zijn, ons brein wordt constant afgeleid …
We worden voor een groot stuk geleefd, eigenlijk.
We voelen dat er van alles niet klopt, maar weten niet hoe we het anders kunnen aanpakken, we hebben het gevoel dat we maar wat aan het doen zijn …

En toch verwachten we op een of andere manier van onze kinderen dat ze zich naar behoren ‘gedragen’, terwijl wij zelf soms als een kip zonder de kop de dag proberen door te komen.

Hoe kan je trouwens je emoties en impulsen perfect onder controle krijgen als je brein nog niet volgroeid is?
Als je prefrontale cortex nog niet ontwikkeld is?
Het denkend deel van ons brein - verantwoordelijk voor logisch nadenken, verbanden leggen, plannen, organiseren, betekenis geven, concepten als ‘neen’ of ‘delen’ begrijpen, (zelf)reflectie, moraliteit, emotieregulatie, empathie en impulscontrole - is maar volgroeid als we 25 jaar oud zijn.

Ik herhaal: als we 25 jaar oud zijn.

Dat betekent concreet dat jonge kinderen geen benul hebben van wat nadenken over hun gedrag inhoudt of waarom ze moeten delen of waarom ze niet op de grond mogen liggen als ze overspoeld worden door heftige emoties, of waarom ze ‘flink’ moeten zijn …

We verwachten dat onze kinderen al kunnen wat wij kunnen.
Terwijl we bij wijze van spreken zélf nog maar een volgroeid stel hersenen hebben. 🙃

Ook in het onderwijs, waar in vele scholen nog steeds de aandacht eerst en vooral naar gedrag gaat en niet naar de gevoelens die erachter schuilgaan.

(Nu ik er bij stilsta: Zou het kunnen dat veel volwassenen - mezelf incluis - nooit geleerd hebben hoe ze op een gezonde manier hun emoties kunnen reguleren?)

Kinderen moeten de boodschap krijgen dat wat ze voelen oké is.

Dat wil niet zeggen dat wangedrag zomaar moet goedgekeurd worden.

Hoe meer kinderen serieus genomen worden en het gevoel krijgen dat ze begrepen worden, dat ze erbij horen en van belang zijn, hoe meer (onbewust!) ambetant/agressief gedrag zal verminderen of zelfs verdwijnen, hoe groter hun zelfvertrouwen en hun veerkracht wordt en hoe meer ze zullen floreren.

No sh*t, Sherlock.

Wat te doen tijdens een emotionele storm?

In situaties waarin je kind zich verdrietig, angstig, boos, razend, paniekerig, teleurgesteld ... voelt.

1. Blijf zelf kalm.

The absolute key to success.
Jouw kalme aanwezigheid zorgt voor een veilig gevoel bij je kind. De spiegelneuronen komen in actie waarbij jouw gedrag je kind kan helpen om zelf rustig te worden. (=proces van co-regulatie)
Ik hoef er niet bij te vertellen dat het ook in omgekeerde richting werkt.
Als jij opgedraaid en gestresseerd bent pikt je kind dat ook op en toont dat met zijn/haar gedrag.
Dat kalm blijven, dat is soms aartsmoeilijk. I hear you.

2. Verbind met je kind.

Ga naar je kind toe, zet je op ooghoogte, maak oogcontact.
Sommige kinderen vinden dat heel lastig, respecteer dat.
Zorg ervoor dat je hen niet forceert, anders overschrijd je hun grens, bv. wanneer je hen verplicht om naar jou te kijken.
Afhankelijk van hoe het kind zich voelt: raak hem/haar aan en zeg dat het oké is om zich zus of zo te voelen.
Zeg: “Ik zie dat het erg lastig voor je is.”

Bij woedeuitbarstingen waarbij iemand gewond kan raken of spullen vernield kunnen worden is jouw tussenkomst vereist.
Zorg ervoor dat het eerst veilig is.
Ga onmiddellijk naar je kind toe, leg jouw hand op zijn/haar arm en duw die weg van het andere kind of de spullen, terwijl je —
zonder schuld, schaamte of pijn toe te voegen — zegt: “Ik hou van jou en ik wil niet dat iemand zich pijn doet.”

3. Zwijg en wees met je volle aandacht bij je kind.

Probeer zeker niet om 'het probleem' op te lossen, het gevoel te minimaliseren of weg te duwen.
Je zegt beter niets dan dat je je kind overlaadt met goede raad.
Dat laatste gooit zelfs olie op het vuur.

Als je kind het toelaat: hou het vast of zet je naast hem/haar neer.
Ga even weg als je kind liever alleen is.
Blijf in de buurt en laat weten dat je beschikbaar bent van zodra je kind er klaar voor is.
Zeg: “Ik ga niet weg, ik ben hier. Kom maar van zodra je er klaar voor bent.”

Belangrijk: geef met je begripvolle en helpende houding de sterke boodschap mee dat jij niet bang bent van zijn/haar felle emoties en dat je kind veilig is bij jou met die tsunami aan gevoelens.

4. Luister empathisch en actief

Probeer te verwoorden wat maakt dat je kind zich zus of zo voelt.
Jonge kinderen hebben meestal geen idee waarom ze overspoeld worden door boosheid, teleurstelling, frustratie of pijn.
Het kan bemoedigend zijn omdat je kind zich op die manier begrepen voelt en ervaart dat het veilig is om die heftige emoties te hebben.

“Je bent boos omdat je graag nog wat verder wou kijken/knutselen/spelen/gamen ...”
”Je bent verdrietig omdat we nu naar huis gaan.”
”Je bent kwaad en je weet zelf niet zo goed waarom.”
”Ik zie dat het lastig voor je is. Kan ik iets doen om je te helpen?”
”O, schat, het is moeilijk, hé. Vertel.”

Achteraf kan je bij wijze van verwerking - als dat nodig zou zijn - vragen aan je kind om erover te vertellen.
Als het met woorden niet lukt kan je vragen om bv. een tekening of een knutselwerkje te maken of met legoblokjes te tonen hoe fel hun gevoel was.
Aan oudere kinderen kan je vragen om hun verhaal met bv. emoji’s te vertellen of een briefje te schrijven.
Probeer je kind te bereiken in de taal die het zelf machtig is.

5. Lastige kinderen zijn ontmoedigde kinderen.

Ze hebben op het moment dat ze het lastig hebben keihard jouw liefde en empathie nodig, hoe contra-intuïtief dat ook mag zijn. Kinderen die zich misdragen en/of vervelend gedrag vertonen zijn ontmoedigd.
Ze worstelen zélf met hun gevoel, weten en beseffen vaak zelf niet wat ze doormaken of ze kunnen er in elk geval geen woorden aan geven.
Wees mild, straf hen niet (ook niet door in de hoek te zetten of in een time-out te sturen), wees begripvol, richt je eerst en vooral op het kalmeren van het zenuwstelsel met behulp van jouw eigen rustige aanwezigheid. (=proces van co-regulatie)

6. Vergeet jezelf niet.

Eigenlijk moet deze op nummer 1 staan. Altijd. Als jij je zuurstofmasker niet op hebt in een vliegtuig in nood kan je je kind ook niet helpen. Als jouw batterij geduld, rust en draagkracht leeg is geef je vanuit tekorten en kan je soms niets meer verdragen, ook niet een wenend kind met een of ander dwaas pijntje. Zelfzorg is geen luxe, het is een noodzaak.

Bon, dit zijn uiteraard geen quick fixes en ik kan voor iedere kapstok zelf een volledige blog schrijven.

Du-hus.
Hoe je dat concreet doet, die gevoelens serieus nemen, begripvol en bemoedigend zijn, zonder je eigen grenzen daarbij te verwaarlozen, kan je leren en/of je erin verdiepen via coaching & workshops of in de oudertraining Opvoeden met Positive Discipline.