Belonen en prijzen doen meer kwaad dan goed.

door Adinda Cocquyt — 14/09/2021

Ik geef mijn kind complimenten en beloningen, dat is toch goed voor de veerkracht?

Eerst en vooral: veerkracht en zelfvertrouwen is niet iets wat we aan onze kinderen geven.
Dat bouwt je kind zelf op.

In Nurturing Resilience beschrijven auteurs en trauma-experten Kathy Kain en Stephen Terrell veerkracht als volgt:

"[veerkracht is] de bekwaamheid om ondanks tegenslagen positieve resultaten te bereiken, zowel op mentaal, emotioneel, sociaal en spiritueel vlak."

En hoe kan je veerkracht stimuleren?

Door kinderen ervaringen te laten opdoen waarin ze kunnen en mogen leren, kunnen en mogen falen, kunnen en mogen voelen wat de signalen van hun lichaam zeggen en daarnaar handelen, zelf grenzen kunnen en mogen aangeven.

Dus kinderen positief bekrachtigen en hen waarderen voor hun inspanningen, inzet en medewerking is goed, ook als ze fouten maken?

Jazeker, want dat werkt zelfversterkend.
Daar kan geen twijfel over bestaan.
Maar.
De manier waarop we onze waardering uitdrukken staat vaak haaks op het doel dat we willen bereiken.
En. we. beseffen. het. niet.

The old way

Met de beste bedoelingen wordt er kwistig met complimenten en beloningen gestrooid.

Er worden dikke duimen, groene stempels, gouden bekers of medailles uitgedeeld, kinderen 'verdienen' allerlei leuks, schoons, lekkers, zoets; ze mogen vakjes afvinken als ze flink hun tanden hebben gepoetst, hun bord leeggegeten hebben, hun klusje hebben gedaan, stil gewerkt hebben of pipi gedaan op het toilet.

Eerlijk?
Ik moet daar een klein beetje van kotsen.

Omdat het énkel het gedrag aanspreekt.
De link met puppytraining is niet ver te zoeken.
Conditionering eerste klas.

Wat als dit nu op lange termijn net het tegenovergestelde bereikt bij kinderen?
Geen zelfvertrouwen.
Geen veerkracht.
Geen eigenwaarde.

Wel faalangst.
Moeite om met moeilijke situaties om te gaan.
Afhankelijkheid van goedkeuring en toestemming van anderen.
Veel bevestiging nodig hebben.
Anderwaarde.

Moh, zo moooooooi!
Flinke jongen!
Zié wel dat je 't kan!
Bravooooooo!
Ik ben zo fier!
Super!
Jij bent zo'n braaf meisje.
Goed zo!
Jij verdient een gouden beker!
Zet maar een groene stempel op je kaart!
etc.

Deze strategieën hebben enkel oog voor het gedrag, voor wat jij vindt of voor het resultaat.
Ze zeggen niets over wat achter gedrag schuilgaat (gevoelens, behoeften, overtuigingen) of wat aan het resultaat is voorafgegaan (proces, inzet).
Ze zijn dus eerder oppervlakkig en hebben veel minder slagkracht dan wanneer je de boel vanuit de kern, vanuit het diepste wezen van je kind, benadert.
Dit soort 'complimenten' versterkt je kind niet, integendeel.

Enkel loven en prijzen en/of belonen is op lange termijn zelfs schadelijk.

Omdat je kind op die manier leert dat zelfvertrouwen vasthangt aan wat anderen vinden en niet aan wat hij/zij zelf vindt.
Je kind leert wat te denken (afhankelijk van het oordeel van anderen) i.p.v. hoe te denken (eigen mening).
Hij/zij voelt zich pas gewaardeerd en de moeite waard wanneer anderen dat vinden.
Dat is dus geen eigenwaarde, maar anderwaarde.

Geen zelfvertrouwen, maar zelfwantrouwen.

Het kind leert immers: als ik flink doe wat de volwassene van mij vraagt, ook al zegt mijn lichaam of mijn gevoel iets anders, dan ben ik waardering / liefde / aandacht / verbinding … waard.
Het kind leert dus om zijn innerlijke signalen, zijn eigen innerlijk kompas te negeren (en dus te wantrouwen) in functie van wat wij willen.

Loven en prijzen nodigt niet uit tot nadenken of tot dialoog, het nodigt uit tot veranderen voor anderen.
Bemoediging daarentegen nodigt uit tot gesprek, tot nadenken, tot veranderen voor zichzelf om zo de innerlijke koers te kunnen bepalen. Het is zelfsturend.
Bemoediging spreekt het proces, de evolutie, de inzet, het doorzettingsvermogen, de mening van het kind aan.

Voel het verschil al eens tussen:

• Ik ben zo trots op jou.

• Jij moet wel trots zijn op jezelf.

Bij het eerste voorbeeld gaat het niet over het kind, maar over jou. Jij neemt eigenaarschap over het gevoel van trots.
Het kind denkt “Oké. Goed voor jou. En wat heb ik hier nu aan?” of “Oké, ik heb je een plezier gedaan, merk ik. Nu ben ik je liefde waard allicht.”
Bij het tweede voorbeeld geef je het kind eigenaarschap over het gevoel van trots. Dat is bemoedigend.
Het kind voelt de trots voor zichzelf, niet voor jou.

De kinderen die steevast en stelselmatig enkel met overmatig lof en/of beloningen allerhande worden aangemoedigd - of het nu met woorden, eten (koeken, dessertjes, snoepen - godbetert!), stickers, cadeautjes, stempels, gouden bekers of goeie punten is - kunnen later de volwassenen worden die moeilijk keuzes kunnen maken, die bang zijn om fouten te maken, die van alles blijven uitstellen, die moeite hebben met initiatief nemen ... omdat ze onbewust voor elke stap die ze zetten goedkeuring of toestemming nodig hebben, snakkend naar bevestiging dat ze goed bezig zijn.

Waarom?
Omdat ze in hun kindertijd thuis, in de crèche en/of op school zo getraind werden.

Allez, bedenk eens:

- Ben jij iemand die graag feedback krijgt over je prestaties? (Of misschien is het zelfs een noodzaak?)
- Is ‘efkes overleggen met een collega’ écht overleggen? Of vraag je stiekem de goedkeuring en de dikke duim van de ander als bewijs dat je goed bezig bent?
- Misschien heb je altijd een officieel doktersbriefje nodig om jezelf toe te staan om ziek te zijn / te herstellen / te rusten?
- Misschien denk jij wel vaak bij jezelf: “Ik ben niet goed genoeg.”
- Misschien vraag jij aan je kinderen: “En, vond je ‘t leuk?“ “Is ‘t lekker?” of “Ben je blij dat mama met jou naar het zwembad is geweest?” of “Dat was wel tof, zeker, zo ne keer samen naar de zee gaan?”
(= “Pleaeaease, geef mij bevestiging dat ik goed bezig ben.”)
Vraag je eens af of jij dergelijke vragen stelt bij elke activiteit die jij gedaan hebt om je kinderen te plezieren.
- Of misschien heb je moeite met activiteiten voor jezelf in de gezinsagenda in te plannen en wil je eerst ‘overleggen’ (=toestemming/goedkeuring vragen) met je partner?
- Misschien word je enkel gemotiveerd om écht in actie te komen als daar iets aan vasthangt? Een nieuw kleedje, een zak chips, een saunabeurt, een glas wijn, applaus … onder het motto: “Ik heb dat nu toch wel verdiend, zeker.”
- Misschien ben jij stiekem — of niet eens — heel droevig als je weinig likes of bevestigende emoji’s krijgt op sociale media?

Grote kans dat je geconditioneerd bent door het beloningssysteem.

Het zotte is: we zijn met veel hier in het rijke westen.
Maar we kunnen daar samen verandering in brengen.
Via bemoediging.

The new way

"Een lastig kind is een ontmoedigd kind." zegt Alfred Adler.

Als je je ontmoedigd voelt, wat heb je dan nodig?
Bemoediging.

Wat heb je zeker niet nodig?
Extra schuld of schaamte d.m.v. kritiek, gepreek, berispingen, sarcastische opmerkingen, wilde emoties, een ellenlange uitleg, straf. Dan help je je kind niet, dan duw je het dieper in de ontmoediging, dan doe je het pijn.
Op die manier draag je onbewust bij aan het bestendigen of het verergeren van het lastig gedrag.

Holy moly.

Dus.
Wat bemoediging precies inhoudt, hoe je bemoediging kan inzetten, waarom dat zo belangrijk is voor een sterke relatie met je kind(eren) leer je in de training Ontspannen ouderschap zonder schuldgevoel.
Je leert ook het verschil kennen tussen bemoediging en loven en prijzen en je krijgt tools aangereikt om je kind op een gezonde en evenwichtige manier te complimenteren en te bemoedigen.
Zo kan jij je kind helpen om zelfvertrouwen en veerkracht op te bouwen, zonder je te verliezen in de ooooh's en de aaaaah's van overmatig prijzen en belonen.

Voor je in paniek schiet ... 😱

Heb ik het dan al op voorhand verknald bij mijn kinderen?
Nee, tuurlijk niet.
Mag je dan nooit meer "Oh, zo mooooi!" zeggen als je kind bv. een knutselwerkje of een tekening toont?
Ja, tuurlijk wel.
Het gaat over bewuster en gerichter je woorden kiezen.

Trouwens, een graadmeter om te bepalen of jouw waardering eerder bemoedigend dan wel lovend is:

• Zou je het tegen een volwassene zeggen?

• Kan je het gebruiken bij het maken van fouten?

Ja? 👉👉👉 Bemoediging
Nee? 👉👉👉 Lof

Bottomline

Belonen om te belonen? In de vuilbak ermee.
Kies voor bemoediging i.p.v. lof en prijzen.

Niet het gedrag aanspreken - zowel ‘positief' als 'negatief' - maar wel dat wat erachter schuilgaat: de gevoelens, behoeftes en overtuigingen.
En niet alleen bij je kind, maar ook bij jezelf.

Zo bouwen we samen aan een emotioneel gezonde wereld.
🧠+❤️=⚖️

In mijn gratis e-book Bemoediging werkt! vind je tal van voorbeelden van bemoedigende uitspraken.

---

📷 foto beloningskaart: kinderplanborden.nl
📄 tekst: Adinda Cocquyt
💌 Mijn nieuwsbrief ontvangen? Klik hier!
🤗 Zeer welgekomen in mijn besloten FB-groep Ouderschouders.
👉🏻Volg mijn pagina de volgende 1000 dagen.